Het gebouw
De Mozes en Aäronkerk kent een lange geschiedenis. Tijdens de protestantse overheersing groeide de schuilkerk uit tot de grootste van Noord-Nederland. Na het herstel van de godsdienstvrijheid verscheen in de joodse volkswijk een imposant gebouw. De verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog speelden zich voor de deur af. In de na-oorlogse periode werd het een plek van actie voor vrede, sociale gerechtigheid en zorg voor de armsten.
Tijdlijn Mozes en Aäronkerk
1645 Schuilkerk
De Mozes en Aäron begint als schuilkerk.
1841 Een nieuwe kerk
De huidige Mozes en Aäronkerk in gebruik genomen.
1942 Judenviertel
De hele wijk met prikkeldraad afgezet.
1968 Rol in liturgievernieuwing
Pastorie gesloopt en vervangen door actiecentrum.
1980 Onttrokken aan de eredienst
De Mozes en Aäron wordt actiekerk.
1990 Restauratie
Grote restauratie van het monumentale gebouw.
2014 Weer ingewijd als kerk
De kerk wordt toevertrouwd aan Sant’Egidio.
Schuilkerk
De Mozes en Aäronkerk begon in de 17e eeuw als schuilkerk. Toen de protestanten aan de macht kwamen verboden zij herkenbare katholieke kerken. De katholieken beantwoordden het verbod door schuilkerken te beginnen in pakhuizen en grote woonhuizen. Zo ontstond rond 1645 op de plek van de huidige kerk een kleine schuilkerk van de minderbroeders Franciscanen in twee huizen in de joodse volkswijk met de gevelstenen van Mozes en Aäron. Die kerk werd in de loop van de jaren steeds groter door omliggende gebouwen erbij te betrekken. Rond 1770 was het waarschijnlijk de grootste schuilkerk van Amsterdam.
Nieuw kerkgebouw
Eind 18e eeuw kwam er weer godsdienstvrijheid. In 1837 werd daarom begonnen met de bouw van de huidige Mozes en Aäronkerk, over de bestaande schuilkerk heen. Het barokke hoofdaltaar van de schuilkerk werd in de nieuwe kerk herplaatst.
De Vlaamse architect Tilleman François Suys ontwierp een neoclassicistische hallenkerk, die van de Amsterdammers al gauw de bijnaam ‘de tempel van Suys’ kreeg. Op 26 oktober 1841 werd de kerk, toen nog aan de Houtgracht gelegen, ingewijd.
Joodse wijk
De kerk lag als een katholiek eiland in een arme, bijna volledig joodse wijk. Maar de kerk wist een hartelijke relatie met de wijk op te bouwen. In het begin van de 20e eeuw bloeide de parochie nog, maar dat liep snel terug. De kerk werd in 1936 zelfs te koop gezet. Even dreigde de kerk een bioscoop te worden, maar daar stak de bisschop van Haarlem een stokje voor.
In de Tweede Wereldoorlog werd de hele joodse wijk, inclusief de Mozes en Aäronkerk, met prikkeldraad afgezet als Judenviertel. Alle joden werden door de Duitse bezetters gedeporteerd naar vernietigingskampen. Bijna niemand keerde terug.
Actiekerk
Eind jaren zestig werd de Mozes en Aäronkerk een plek voor liturgievernieuwing en uitbouw van het bedrijfsapostolaat. In het nieuw gebouwde Mozeshuis naast de kerk werden zeer uiteenlopende activiteiten georganiseerd (van vredeswerk tot inburgeringscursussen, van thuislozenzorg tot aidshulpverlening).
De kerk ontwikkelde zich tot ‘actiekerk’ en kwam landelijk in het nieuws, bijvoorbeeld toen er honderd Marokkaanse arbeiders in hongerstaking gingen uit protest tegen het beleid van de regering.
Opnieuw als kerk ingewijd
De Mozes en Aäron fungeerde feitelijk niet meer als kerk en werd in 1980 formeel onttrokken aan de beschikbaarheid voor erediensten. In 1990 onderging de kerk een grote restauratie. Op 22 januari 1991 werd het gebouw heropend in aanwezigheid van Koningin Beatrix. De kerk wordt gebruikt voor sociaal-maatschappelijke en culturele evenementen.
Decennia later, in 2014, wordt de kerk opnieuw ingewijd. Het kerkgebouw en het aanpalende huis worden toevertrouwd aan de Gemeenschap van Sant’Egidio die zich inzet voor de armen en voor de vrede. Er worden nu weer regelmatig vieringen en gebedsdiensten gehouden. En jaarlijks vult de kerk zich met honderden gasten voor het kerstfeest met dak- en thuisloze vrienden, die er genieten van een heerlijk kerstdiner.
Door deze hele geschiedenis was de Mozes en Aäronkerk steeds opnieuw een barmhartig gezicht van de kerk voor de stad. Daarom noemen we de Mozes en Aäron kerk van barmhartigheid.
